زنجره مو (سیرسیرک یا جیرجیرک دشتی)

زنجره مو

زنجره یکی از آفات مهم مو در ایران است. در تمام مناطق موکاری وجود دارد. علاوه بر مو به بسیاری از گیاهان دیگر مانند سنجد،‌ سیب، آلبالو، به، سپیدار، زبان گنجشک، نارون، ازگیل ژاپنی، تبریزی، پسته، انار، گلابی و هلو صدمه می‌زند.

نحوه خسارت زنجره :

حشره بالغ زنجره بر روی سرشاخه‌های مو و سایر درختان میزبان تخم ریزی می‌نماید و بر اثر تخم ریزی حشره قسمتی از بافت گیاه از فعالیت باز مانده و در روی آن برآمدگی‌هایی بوجود می‌آید که سبب شکنندگی سرشاخه می‌شود که این سرشاخه‌ها اغلب ضعیف و گاهی خشک می‌شوند ، پوره‌های آفت پس از خروج از تخم داخل خاک شده وبه مدت چهار سال با پنج مرحله سن پورگی روی ریشه‌های نازک درخت مستقر و پس از آن برای تغذیه، خرطوم خود رادر نسج ریشه فرو برده و به شدت شروع به تغذیه می‌کنند و بدینگونه با شیوع آفت در این باغات، پایه مو تدریجاً ضعیف و سرانجام خشک می شوند.

علائم ظاهری آلودگی و خسارت آفت زنجره :

1- کاهش رشد و ارتفاع گیاه

 2- کاهش طول و تعداد شاخه ها و کاهش اندازه و زردی برگها

 3- ضعف عمومی گیاه

4- وجود برآمدگیها و شکاف طولی زیگزاگی روی سرشاخه ها که داخل آن تخم های حشره وجود دارد

5- خشکیدگی و شکسته شدن سر شاخه ها

6- رشد مجدد چند سرشاخه از یک محل

7- در انگور خوشه ها و حبه ها کوچک و ضعیف و کاهش شدید محصول 8- وجود سوراخهایی تا قطر یک سانتی متر در خاک پای درخت.

شکل ظاهری آفت:

طول حشرات کامل نر حدود 24-20 میلی متر و طول حشرات کامل ماده حدود28-22میلی متر است، رنگ بدن زنجره مو سبز روشن است. رنگ و اندازه پوره ها در سنین مختلف (پنج سن پورگی) بسیار متفاوت است. رنگ پوره ها از سن یک تا سن پنج از صورتی به سفید، به کرم و نهایتاً سبز کم رنگ تغییر پیدا می کند و اندازه آنها نیز در حدود 2 میلی متر در سن یک به بیش از 30 میلی متر در سن پنجم می رسد اما رنگ چشمها در سنین مختلف تقریباً قرمز رنگ تا قهوه ای است.

زیست‌شناسی :

زنجره‌های کامل از اوایل تابستان به بعد در موستانها دیده می‌شوند. پس از خروج از جلد شفیرگی معمولاً پروازهای کوتاه می‌کنند. پس از ۵ تا ۷ روز جفتگیری کرده و یکی دو روز بعد تخمگذاری می‌نمایند. تخمها در دو ردیف به طور مورب داخل شاخه‌های چوبی نشده در طرفین شیاری که حشره با تخمریز خود می‌سازد قرار داده و روی ‌آنها را با ترشحات بدن می‌پوشاند. دوره رشد جنینی حدود یک ماه است. دوره زندگی حشرات کامل در طبیعت ۱۱ تا ۱۲ روز می‌باشد. تعداد متوسط تخم در یک زنجره ماده حدود ۳۰ تا ۳۵ عدد می‌باشد. پوره‌ها پس از خروج از تخم به زمین افتاده داخل خاک می‌شوند. پوره‌ها در کنار ریشه‌ها اتاقکی از گل برای خود ساخته از شیره گیاهی می‌ماند. پوره‌ها دوست دارند در شرایط کاملاً مرطوب زندگی کنند. دوران پورگی این آفت حدود چهار سال است. پوره‌های سن چهارم پس از پایان دوره تغذیه از خاک خارج شده و از تنه درختان یا قطعات سنگ و غیره بالا رفته تبدیل به مرحله‌ای که اصطلاحاً شفیره نا میده می‌شود، می‌گردند. بعد از طی مرحله شفیرگی جلد آنها با یک شکاف طولی از هم باز شده و حشره کامل بالدار از آن خارج می‌گردند. خاکهای رسی و سنگین برای فعالیت پوره‌ها مناسب‌تر است و این آفت در چنین خاکهایی خسارت بیشتری ایجاد می‌کند. طول دوره یک نسل ممکن است ۴ تا ۵ سال طول بکشد.

روشهای کنترل و مدیریت آفت:

الف :روشهای مدیریت آفت می تواند روی مراحل و موارد زیر متمرکز شود:

1- حذف یا کاهش معنی دار حشرات کامل

 2- جلوگیری از جفت گیری و یا تخم ریزی حشرات بالغ

 3- جلوگیری از ورود پوره های جوان به داخل خاک و روی ریشه ها

 4- حذف و یا کاهش جمعیت پوره های روی ریشه ها

5- جلوگیری از خروج پوره های سن آخر و جلوگیری از تبدیل آنها به حشره بالغ

ب:روشهای غیر شیمیایی موثر  :

1- هرس سرشاخه‌های آلوده به تخمریزی زنجره‌ها و سوزانیدن آنها

 2- استفاده از ارقام مقاوم

3- نحوه تربیت و هرس

4- آبیاری مرتب وکافی

 5- مدیریت علف های هرز

 6- بیل زدن وشخم زمین

 7 - تقویت درختان ( با استفاده از کودهای میکرو و ماکرو به صورت چالکود و محلولپاشی و استفاه از اسید هیومیک و فولیک و اسید آمینه برای ترمیم ریشه های صدمه دیده و تقویت رشد درخت )

8- اسفاده از تله ها

9- استفاده از ماسه در خاک سطحی باغ با شخم کردن و مخلوط کردن ماسه به خاک 

10- استفاده از عقیم کننده ها برای جلرگیری از جفت گیری 

11- استفاده از کود کلسیم در چندین نوبت

12- استفاده از کود سیلیس مایع در آبیاری 

13- محلولپاشی پودر سپیدان برای جلوگیری از تخم گذاری

ج: روشهای شیمیایی :

1- استفاده از سم دیازینون به مقدار 15 الی 20 لیتر در هکتار به همراه آبیاری در اواخر فروردین و یا اوایل اردیبهشت

2- استفاده از سم کونفیدور به مقدار 15 لیتر در هکتار به همراه آبیاری دراوایل فردوردین یا اوایل اردیبهشت

3- استفاده از سموم باکتری کش و فارچ کش در آبیاری برایپیشگیری از بیماریهای ریشه ها که توسط زنجره ها زخمی میشوند

> کود سیلیس  از خسارت زنجره به ریشه تا حدودی جلو گیری میکند یعنی تغذیه آفت از ریشه را کنترل میکند .

> دراوایل تیر ماه قبل از آن که زنجره ها از خاک بیرون آمده و شروع به پرواز و تخم ریزی نمایند با پودر سپیدان ( پودر کائولین) به مقدار 50 کیلو در هزار لیتر آب بر روی رختان انگور محلولپاشی شد . محلولپاشی پودر کائولین از تخم ریزی زنجره ها در حد زیاد جلوگیری نمود و همچنین باعث کاهش جمعیت زنجره ها در سال بعد گردید .