آبیاری در کشاورزی ارگانیک
آبیاری در کشاورزی ارگانیک
آب یک منبع با ارزش و کمیاب برای تولیدات کشاورزی است و از آنجاییکه هدف کشاورزی ارگانیک حفاظت و استفاده پایدار از منابع طبیعی است، بهینه ترین روش ها برای استفاده صحیح از آب، مسئله مهمی در این حیطه است. در حالی که استفاده از آبیاری باعث بهبود زندگی و افزایش درآمد کشاورزان می شود اما اثرات منفی بالقوه ای در کشاورزی تحت سیستم آبیاری وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است:
- 1. آبیاری زیاد در مناطق خشک و یا نیمه خشک باعث شوری خاک می شود که بدترین حالت آن تبدیل شدن خاک به خاک نامناسب برای کشاورزی است.
- 2. آبیاری شدید (بیش از حد) باعث آبشویی مواد غذایی خاک و فرسایش آن می گردد.
- 3. آبیاری بصورت بارانی یا غرقابی باعث صدمه به خاک سطحی می شود. بافت نرم خاک تخریب می شود و ذرات خاک به یکدیگر می چسبند و در نتیجه باعث ایجاد کلوخه های سفت می گردند. این امر به نوبه خود باعث کاهش میزان تهویه خاک و آسیب به ارگانیسم های خاک می شود.
- 4. آبیاری نامناسب باعث ایجاد تنش در محصولات شده و آنها را به بیماریها و آفات حساس می کند.
- 5. اغلب محصولات مناطق خشک به غرقابی شدن حساس هستند حتی اگر زمان آن کوتاه باشد.
- 6. آبیاری در طول ساعت گرم روز باعث ایجاد شوک در گیاهان می شود.
- 7. سیمانی نبودن جدار کانال های آبرسانی، باعث جذب آن توسط خاک بخشهای غیر کشت و هدر رفتن آن می شود.
انتخاب نوع محصول
انتخاب محصول و روش کشت مناسب بهترین عامل تعیین کننده لزوم استفاده از آبیاری است. توجه به این نکات می تواند در انتخاب محصول راهگشا باشد:
- 1. نه تنها هر گیاه به میزان آب متفاوتی احتیاج دارد، که گونه های مختلف از یک محصول نیز به مقدار آب یکسان احتیاج ندارند، همچنین زمان آبیاری آنها نیز مشابه نیست.
- 2. بعضی از گیاهان به خشکی بسیار مقاومند اما بعضی از آنها بسیار حساس هستند.
- 3. گیاهانی با ریشه عمیق می توانند آب را از اعماق لایه های مختلف خاک مورد استفاده قرار دهند بنابراین در خشکی های موقتی حساسیت کمتری دارند.
امروزه به کمک آبیاری
بیشتر محصولات می توانند در خارج از مناطق اقلیم کشاورزی خود رشد کنند. با
این روش زمین هایی که بدون آبیاری قادر به کشت نیستند زیر کشت می روند و
حتی گیاهان حساس در این مناطق با حداقل فشار آفت و بیماریها سازگار می شوند.
سیستم آبیاری قطره ای
سیستم های آبیاری با بازده بالا و پایین و همچنین اثرات کم و بیش منفی وجود دارد.
در مواردی که آبیاری لازمست، کشاورزان ارگانیک باید یک سیستم مناسب را انتخاب کنند که باعث سوء استفاده از منابع آبی، صدمه به خاک نشود و اثر منفی بر سلامت گیاهان نداشته باشد.
یکی از روشهای پیشنهادی، سیستم آبیاری قطره ای است. آب مستقیماً از تانکر مرکزی به طور مستقیم به لوله های نازک منفذدار منتقل شده و از آنجا در بین تک تک گیاهان توزیع می شود.
این کار بطور متناوب انجام می گیرد اما سرعت جریان آب بسیار آرام بوده
بنابراین زمان کافی برای نفوذ آب در منطقه ریشه محصول وجود دارد. در این
روش آب کمتری هدر می رود همچنین اثر منفی بر خاک ندارد.
از آنجاییکه تاسیس سیستم آبیاری قطره ای بسیار گران است، بعضی از کشاورزان
با استفاده از مواد محلی سیستم آبیاری قطره ای با قیمت کمتری ایجاد کرده
اند.
در کل سیستم آبیاری انتخابی کشاورزان باید بازده بالا همراه با بهبود بافت خاک و نگهداری آب در خاک را به همراه داشته باشد.
برداشت آب در کشاورزی ارگانیک
نخستین ایده در کشاورزی رایج غلبه بر کمبود آب بوسیله احداث لوازم آبیاری است ولی کشاورزان ارگانیک می دانند که در درجه اول بازگرداندن آب و نفوذ پذیری آب در خاک مهم است و لذا به نکات زیر توجه می کنند:
* اهمیت استفاده پایدار از آب بعنوان یک منبع کمیاب و با ارزش
* احتیاج به نگهداری رطوبت در خاک
* تصحیح روشهای برداشت و ذخیره آب
* درک پتانسیل و اهمیت آبیاری در کشاورزی ارگانیک
چگونگی حفظ آب درون خاک در کشاورزی ارگانیک
در طول دوره خشکی، بعضی از خاکها بیشتر و بعضی کمتر در موقعیتی هستند که آب مورد نیاز محصولات را تامین کنند.
قابلیت خاک در نگهداری آب به ترکیب خاک و همچنین وجود مواد ارگانیک در خاک وابستگی شدیدی دارد.
- · خاکهایی که غنی از رس هستند می توانند تا 3 برابر ظرفیت خود آب را ذخیره کنند که البته نسبت به خاکهای شنی بیشتر است.
- · مواد ارگانیک خاک بعنوان منبعی برای ذخیره آب همانند یک اسفنج عمل می کنند. بنابراین خاکهای غنی از مواد ارگانیک رطوبت خود را در مدت زمان طولانی تری حفظ می کنند. و به منظور افزایش مواد ارگانیک استفاده از کودهای ارگانیک، کمپوست، مالچ و کود سبز لازم است.
- · یک لایه نازک مالچ به طور چشمگیری باعث کاهش تبخیر از سطح خاک می شود این لایه خاک را از اشعه مستقیم آفتاب حفظ کرده همچنین از گرم شدن زیادی خاک جلوگیری می کند.
- · ایجاد شکاف های نازک در سطح خاک خشک به کاهش خشکی آب در لایه های زیرین کمک می کند.
با تمام این روشها، باز هم بایستی ازعان نمود که بهترین راه حفظ آب در خاک، تقبل هزینه آبیاری است. با این وجود با کمک روشهای ذکر شده می توان بهترین استفاده را از کمترین منابع برد و علاوه بر حفظ رطوبت خاک، آب کمتری را مورد استفاده قرار داد.
یک نکته قابل توجه این است که، معمولاً کود سبز یا محصولات پوششی همیشه راه مناسبی برای کاهش تبخیر از سطح خاک نیستند. با وجودیکه پوشش گیاهی باعث ایجاد سایه و همچنین کاهش نور مستقیم خورشید به سطح خاک می شود، اما آب را از سطح برگ‌هایشان همانند سطح خاک و حتی بیشتر از آن تبخیر می کنند.
همچنین هنگامی که رطوبت خاک کاهش می یابد گیاهان برای دست یابی به آب با محصول اصلی رقابت می کنند. بنابراین باید آنها را کند و به صورت مالچ از آنها استفاده کرد.
افزایش نفوذپذیری آب
در هنگام بارندگی های شدید فقط میزان کمی از آب به داخل خاک نفوذ می کند
بقیه قسمتهای آن بصورت روان آب از بین می رود. و در نتیجه از دسترس محصول
خارج می شود. به منظور دست یابی هر چه بیشتر خاک به آب باران نیاز به نفوذپذیری آب باران الزامی می باشد.
بهترین راه به منظور دست یابی
به نفوذپذیری بهتر آب حفظ خاک سطحی بصورت بافت مناسب خاک که شامل خلل و
فرج زیادی که توسط کرم خاکی ایجاد می شود، می باشد. کاربرد مالچ و گیاهان
پوششی برای ایجاد بافت مطلوب خاک سطحی مناسب هستند.
آنها به کاهش سرعت جریان آب
کمک کرده و در نتیجه زمان بیشتری به نفوذ آب اختصاص می یابد. در سراشیبی
ها نفوذ آب باران می تواند بوسیله حفر شیارها به موازات خطوط هم تراز
افزایش یابد . روان آب در داخل شیارها به دام می افتد و عمل نفوذ آب به داخل خاک به آرامی انجام می گیرد. پشته های نیمه گرد
برای مثال در اطراف محصولات درختی اثر مشابهی دارند. آنها آبهای جاری را
جمع آوری نموده و سپس آن را به سراشیبی هدایت می کنند در نتیجه نفوذ آب به
داخل منطقه ریشه محصولات افزایش می یابد. در مزارع مسطح از پوسته گیاهان می
توان استفاده کرد.
تخریب هنگام روان آب
در نواحی با بارندگی سنگین
باید توجه داشت که روان آب به شکل گیری خندق (آبراهه) شدیدی منجر خواهد شد
و در نتیجه تخریب ساختارهای هم تراز را در سراشیبی ها به همراه خواهد
داشت.
ذخیره آب
شاید بتوان آب اضافی فصول بارانی را برای فصول خشک ذخیره کرد. راههای متعددی برای ذخیره سازی آب باران
جهت آبیاری وجود دارد که اغلب نیاز به هزینه و کارگر زیادی دارند. لذا
برای تصمیم گیری در امر ساختن و یا نساختن لوازم ذخیره آب باید به این
مساله توجه داشت که فواید آن بیشتر از هزینه های ساخت باشد. از جمله این
روشها می توان به ذخیره آب در حوضچه ها اشاره
نمود. البته در این روش آب از طریق نشست و یا تبخیر به هدر می رود. ساخت
تانکرهای آب می تواند از فرایند تبخیر و نشست آب جلوگیری کند اما این نیز
به لوازم مناسب احتیاج دارد. ایجاد آب انبار نیز روشی برای ذخیره آب و استفاده از آن در زمان مناسب است.
منابع:
http://organic-agriculture.persianblog.ir/1385/12/
http://zeraate85.blogfa.com/post-27.aspx
http://organic-agriculture.persianblog.ir/1385/11/
